Een OC-expertisegroep voor én door onderwijsprofessionals als motor voor schoolbrede implementatie

MBS Eindhoven en stichting Milo zijn in 2023 een samenwerking aangegaan om de communicatiemogelijkheden van en naar leerlingen toe te vergroten. Om dit goed in te bedden in de dagelijkse onderwijspraktijk van de MBS is gekozen voor het opzetten van een OC-expertisegroep binnen de school. De oorsprong van deze expertisegroep, de werkwijze én de huidige ervaringen lichten Carlijn van den Tillaar, orthopedagoog op de MBS, en Britt Verheggen, leerkrachtondersteuner op de MBS, graag toe.

Beginnen met het eind in gedachte Bij de MBS komen veel leerlingen die baat hebben bij ondersteunde communicatie (OC) en communicatiehulpmiddelen omdat zij zelf bijvoorbeeld niet, nauwelijks of onverstaanbaar spreken. ‘In de Visie van de MBS staat ‘al het gedrag is communicatie’ en dus ook ‘probleemgedrag’. Daarom vinden we het belangrijk dat deze specifieke groep leerlingen en hun netwerk zo vaardig mogelijk zijn in en de mogelijkheden hebben om te communiceren op een fijne manier’, aldus Carlijn, orthopedagoog. Naast het direct merkbare doel voor de leerlingen was ook het versterken van de kennis en vaardigheden van het schoolteam op het gebied van communicatie en OC een wens.

Eerst werd een werkgroep opgezet. Met enkele medewerkers van de MBS, een leerkracht, orthopedagoog en communicatiedeskundige en twee medewerkers van stichting Milo. De eerste taak was een aanscherping van de visie op OC bij de MBS, om de centrale rol van communicatieve vaardigheden in te bedden in de schoolvisie. Vanuit die visie is samengewerkt aan een gewenste vertaling naar de onderwijspraktijk.

Inzichten vergaren Twee dagdelen per week kwamen behandelaren van Milo de onderwijsprofessionals ondersteunen en coachen bij het inzetten van OC in de klas. Per klas werden hiervoor twee leerlingen aangemeld bij Stichting Milo voor individuele behandeltrajecten. Zo werden ook de ouders nauw betrokken. Door telkens voor drie á vier leerlingen tegelijk (verspreid over meerdere groepen) aan de slag te gaan, konden Milo en de MBS elkaar beter leren kennen. Ze kregen inzicht in elkaars werkwijze, de meerwaarde van OC voor de leerlingen en de kennisbehoefte bij het schoolteam.

Carlijn: ‘Tijdens de beeldvorming wordt er op die momenten door een behandelaar van Stichting Milo met de leerling in de schoolse omgeving geoefend met communicatie. Zo worden verschillende OC-systemen uitgeprobeerd, passend bij de cognitieve en communicatieve (leer)mogelijkheden van de leerling. Na de beeldvorming volgt een advies, wat vervolgens uitmondt in behandeling voor en rondom de leerling. In de klas en thuis.’

Van elkaar leren Het onderwijsteam, met ondersteuning van medewerkers van Stichting Milo, trekt in de voorbereiding van een anker samen op. Zo leert iedereen van elkaar en versterken ze elkaar. Leerlingen zijn zichtbaar nieuwsgierig, enthousiast, betrokken en krijgen begrip van woorden door de inzet van de nieuwe werkwijze. ‘Het is zo leuk om bij leerlingen herkenning te zien als we een activiteit herhalen of een filmpje terugkijken met elkaar. Dit lokt direct initiatieven en taal uit’, vertelt Britt, leerkrachtondersteuner.

De start met individuele trajecten en de mogelijkheid om direct in de klassen te coachen en begeleiden is heel waardevol geweest. Carlijn: ‘Het klassenpersoneel kreeg meer inzicht in communicatieve voorwaarden van leerlingen en in de communicatiemogelijkheden. De rugzak met communicatieve mogelijkheden en vaardigheden van de leerkracht wordt groter, waardoor je beter kan aansluiten op de leerlingen.

Iedereen doet mee Dorien, communicatiedeskundige op school, is ook betrokken bij de beeldvorming. Aanvankelijk door mee te kijken in de werkwijze van Milo om deze daarna zelfstandig op te pakken in haar momenten met de leerlingen. Carlijn is als orthopedagoog betrokken bij het uitzetten van de trajecten en borgt, in afstemming met Dorien, de verspreiding en ervaring van de trajecten over diverse groepen en personeel. Carlijn: ‘Inmiddels zijn er binnen de MBS dertien individuele trajecten gestart en/of afgerond. Een individueel traject is echt een samenwerking tussen de leerling, ouders (en eventueel breder sociaal netwerk), behandelaren en behandelcoördinatoren van stichting Milo, klassenpersoneel en ondersteunend onderwijspersoneel vanuit de MBS.’

Britt deelt haar ervaringen over een dergelijk traject bij haar in de klas: ‘Begin van dit schooljaar is bij mij in de klas een individueel traject gestart met betrekking tot ondersteunde communicatie. Ik ben nieuwsgierig naar de expertise van de OC-behandelaar van Milo. De afgelopen weken heb ik handvatten gekregen over hoe ik de specifieke leerling kan ondersteunen met de communicatie. Hier leer ik veel van!’

Enthousiasme alom Vanuit de individuele trajecten ontstond de wens bij leerkrachten om het ankergestuurd werken voor álle leerlingen van de onderwijszorgafdeling te gaan invoeren. Tijdens een speciaal ingerichte studiedag werd een eerste anker voorbereid. Carlijn: ‘Door deze manier van werken, verbreden leerlingen hun woordenschat en vormen ze door middel van beleven, herbeleven en herhalen concepten achter nieuw geleerde begrippen. Het levert naast kennis ook enthousiasme op. Bij de leerlingen, maar ook bij het onderwijspersoneel!’

Het enthousiasme van de collega's voor het ankergestuurd werken laat volgens Carlijn zien dat de manier van denken al meer eigen wordt. ‘Veel collega's duiken dieper in de theorie en zetten nog een extra stapje om een goede, sterke voorbereiding neer te zetten. Een mooi voorbeeld hiervan is het specifieke beleeflokaal te midden van de onderwijszorggroepen, wat per anker ingericht wordt.’

Inmiddels is het eerste anker ‘water’ afgerond en is ‘koken en keuken’ gestart. Carlijn ervaart in het ankergestuurd werken mogelijkheden voor het aansluiten bij de leerbehoefte van alle leerlingen: ‘Ook bij diegene die wél kunnen praten, omdat er in de voorbereiding rekening gehouden wordt met uiteenlopende onderwijsbehoeften binnen de onderwijszorgafdeling.’

Tijdens en na dit anker zijn de tips en tops verzameld, welke vervolgens verwerkt zijn in een handleiding. Zo wordt een volgend anker kwalitatief beter en weet iedereen beter wat er gevraagd en verwacht wordt. Opzet van het expertiseteam De bestuurders van beide organisaties zijn erg tevreden over de bereikte resultaten. De MBS gaat nu de opgedane kennis en expertise borgen en verder ontwikkelen in een expertiseteam. Dit team bestaat uit verschillende onderwijsprofessionals met verschillende functies. Zoals leerkrachten, leerkrachtondersteuners en onderwijsassistenten, waarvan een deel in de praktijk kennis heeft gemaakt met Stichting Milo, doordat in hun klas één of meerdere leerlingen een individueel traject hebben gehad. Ook in het team: een logopedist en communicatiedeskundige, een orthopedagoog vanuit de MBS en vooralsnog twee trainers vanuit de Milo Academy.

‘De bestuurder van de MBS geeft aan dat de werkwijze met ankergestuurd werken en de onderwijsvisie van school perfect op elkaar aansluiten. Ook om op ándere ontwikkelgebieden veel te kunnen bereiken, zoals voor leerlingen met een anderstalige achtergrond (NT2). Om de borging en verdere ontwikkeling binnen de MBS te stimuleren, wordt het OC-expertiseteam vanuit het bestuur van de MBS dan ook gefaciliteerd in ruimte en tijd.’